CUPU MANIK ASTAGINA

 

Ana ing partapan Sukendra ing kana ana  Resi Goetama karo keluargane. Resi Goetama iku Bathara Ismaya, putra prabu Hariya saka Mahespati. Resi Goetama duweni putra kang jenenge  prabu Kartawirya,merga bektine marang para dewa Resi Goetama kanugrahan wanita kang sulisya ing warna keng asma Dewi Windradi. Saka hasil perkawinane karo Resi Goetama dewekke di paringi keturunane putra telu yaiku Anjani, Guwarsa, lan Guwarsi.

Suwene suwe Dewi Windradi ngrasa ora tau di gatekake amarga bojone iku brahmana tua dewekke kerep di tinggal lunga marang Resi Goetama. Akhire Dewi Windradi kepincut marang Bathara Surya (Dewa Matahari), kedadean iku dumadi  merga Dewi Windradi asring adus udoh ing wayah esuk rikala matahari jedul. Hubungan antarane Dewi Windradi karo Bathara Surya lumaku kanthi rapi, Resi Goetama kalebu putra putrine sing wis ngancik dewasa ora padha ngerti.

 Merga kesalahan cilik sing di lakokake marang Dewi Anjani andadekake hubungan kasih antarane Dewi Windradi karo Bethara Surya akhire konangan. Merga saking tresnane Dewi Windradi marang Dewi Anjani, Dewi Windradi nglirwakke pesene saka Bathara Surya. “Win, aku wanti-wanti karo kowe aja pisan-pisan cupu manik astagina iki ngerti wong liya apa maneh kok wenehake, mbok iku anakmu dewe aja nganti kedadean. Merga yen kuwi nganti ko langgar bakal ana kedadean sing ora di karepake kedaden.” Ngendikane Bathara Surya.

Cupu manik astagina yaiku pusaka kadewatan kang miturut dewata ora entuk di delok utawa di duweni dening manungsa lumrah. Larangan iki disebabake merga Cupu manik astagina duweni kasekten sing luar biasa, ing jerone ana rahasia kahanan alam donyo lan alam suwarga. “sapa sing bukak Cupu manik astagina lewat mangkoke bakale isoh delok kahanan suwarga kang polos, suci lan kanikmatan kanthi cetho.”

Yen di delok saka tutupe bakal ketok kanthi cetho kahanan sing ana ing ngalam donya. Cupu manik astagina duweni kasekten yaiku “bisa mujudake apa sing dadi panjalukke kabeh kang duweni pusaka kasebut”.

Miturut agama Hindu “Cupu manik astagina wujude bunder tur cilik, di gawe saka kayu utawa logam. Manik = permata, nglambangake kaendahan. Astagina = wolu sifat sing kudu di duweni dening Brahmana.”

1.     Daya sarwa buthesu  (welas asih marang sapadha-padha)

2.     Ksatim (gedhe pangapura lan sabar)

3.     Anasunyah ( ora kuciwa lan nyesel)

4.     Saucam ( suci lahir batin)

5.     Anayasah ( ora ngaya utawa nyengka)

6.     Manggalam (duweni budi pekerti sing apik)

7.     Akarpanyah (ora rumangsa ora duwe kalebu batiniah utawa lahiriah, uga kalebu bab budi)

8.     Asprebah (ora duwe kepinginan nafsu duniawi)

Merga dorongan saka rasa tresnane marang putri tunggale Dewi Windradi nglirwakake pesene saka Bethara Surya. Dewi Windradi menehake Cupu manik astagina marang Dewi Anjani. Dewi windradi pesen marang Dewi Anjani kang unine mangkene “ supaya aja nganti ngetokake pusaka iku ning bapakke apa maneh kok nganti adhi-adhine ngerti”.

Dewi Anjani nglakoni kesalahan, sawijining dina dewekke nyoba kasekten Cupu manik astagina. Adhine loro padha ngerti Guwarsa lan Guwarsi,ning kana malah padha tukaran ngrebutake Cupu manik astagiana. Dewi Anjani nangis lapor marang ibune, dene Guwarsa lan Guwarsi lapor marang bapakke ngomong yen “ Resi Goetama iku ora adil,pilih kasih marang Dewi Anjani, kaya ngono iku ora nyimpang saka sifate Resi”.

Resi Goetama sedih lan prihatin, merga dewekke ora rumangsa nglakoni kaya mangkana. Banjur ngakon marang Jembawan, “Wan, coba celukna Dewi Anjani lan Dewi Windradi kon mara mrene.” Dewi Anjani rumangsa wedi banget banjur di wenehake Cupu manik astagina mau marang bapakke. Dewi Anjani ngomong yen Cupu manik astagina iku pawehan saka ibune Dewi Windradi.

Dewi Windradi anane mung meneng ora wani ngomong saka ngendi pusaka kadewatan kasebut. Dewi Windradi kaya di adepi buah simalakama yen dewekke terus terang, pada wae dewekke bongkar hubungane karo Bathara Surya, ananging yen dewekke meneng ora ngurmati Resi Goetama.

Resi Goetama nesu,merga Dewi Windradi mung meneng wae banjur ngucap “ Kowe tak sabda dadi patung watu.” Di uncalke tiba ning taman Argasoka kerajaan Alengka. “bisa wujud manungsa maneh yen di antemake ning sirah raseksa.”

Resi Goetama jupuk dalan apike yaiku nguncalake Cupu manik astagina. Lan ngomong “sapa sing isoh nemokake, duweni hak marang pusaka kasebut.” Merga dorongan nafsu Dewi Anjani, Guwarsa, Guwarsi lan Jembawan gage-gage ngoyak kadewatan kasebut. Ananging Cupu manik astagina kaya-kaya duwe sayap, lagi sedela wae wis isoh nglewati gunung. Cupu manik kabelah dadi loro bagian, tiba ning lemah dadi telaga. Bagian mangkoke tiba ning negara Ayodya dadi telaga Nirmala, tutupe tiba ing tengah alas dadi telaga Sumala.

Dewi Anjani, Guwarsa, Guwarsi lan Jembawan ngira yen Cupu manik astagina tiba ana ing telaga, banjur padha nyedakki lan nyemplung ning telaga. Guwarsa, Guwarsi lan Jembawan maleh dadi manungsa kethek. Andelok ana kethek ning ngarepe, Guwarsa nyerang kethek iku mergane nganggep kethek iku ngalang-ngalangi mlakune.

Guwarsa lan Guwarsi gelut, loro-lorone padha duwe kekuwatan kang seimbang. Loro-lorone padha cakar-cakaran, jotos-jotosan kanggo ngalahake siji lan sijine. Jembawan batin “delok saka kadohan katon gumun ana kethek loro padha gelut, nanging kabeh saka tindak tanduk lan pangucapane kok padha persis karo junjungane Guwarsa lan Guwarsi.” Sanalika Jembawan nyedakki lan aruh-aruh. Guwarsa lan Guwarsi ngrasa yen jenenge iku di celuk, banjur mandheg anggone gelut. Wong telu iku mau sadar yen maleh wujud dadi kethek, terus padha rangkulan, nangisi kedadean sing kaya mangkana.

Dewi Anjani mlayu merga kepanasen, sawise taka ning pinggir telaga dewekke ngrendem sikile lan raup, maleh wujud dadi kethek. Sawise padha ngerti kutukan sing di trima, ngrasakake sedih, nangis lan nyesel banjur padha bali menyang partapan. Putra putrine sing awujud kethek padha bali, Resi Goetama nampa kanthi apik lan menehi nasehat marang puta putrine lunga tapa kanggo nebus dosa lan ngentukake anugrah Dewata.

Subali tapa “ngalong” gandulan ning wit kaya kalong (kelelawar), Subali tapa “ngidang” ngambara ing alas kaya kidang. Yen Dewi Anjani tapa “ngodhok”  kungkum ning banyu ing sapinggire telaga Madirda. Dewekke ora mangan yen ora ana godhong-godhongan utawa apa wae sing isoh di pangan sing mebur tiba ana ing pangkuane. Lan kanggo nyambung uripe dewekke, ngurangi rasa ngelakke dewekke nelesi lambene nganggo banyu embun.

Tahun-tahun kang kapungkur, Bathara Guru nglembara numpakki lembu Andinine. Nalika nglewati telaga Madirda ngerti Dewi Anjani lagi tapa lan awakke kuru tinggal balunge, ketok kulite sing tipis ra ana daginge, Bethara Guru duweni rasa welas asih marang Dewi Anjani. Banjur di golekake godhong sinom. Bathara Guru nguncalake ning telaga Madirda tiba ana ing pangkuane Dewi Anjani. Dewi Anjani mangan godhong sinom sing tiba ning pangkuane mergane ngrasa ngeleh banget tanpa mikir tekan ngendi-ngendi penting wetenge ke isi, kok malah dewekke ngandhut anak.

Sawise titi wancine lahir, bayi kang di kandung mau lahir awujud kethek warnane putih sak awakke, Banjur bayi mau di jenengi Hanoman. Jeneng Hanoman kasebut di jupuk saka gadhong sinom sing di wenehake dening Bathara Guru,sing di pangan Dewi Anjani maleh dadi ngandhut anak. Kanthi mangkana “ yen Hanoman iku anakke Bathara Guru lan Dewi Anjani.